Bijna 10 miljoen euro aan staatssubidie per jaar toucheert de Stichting Lezen & Schrijven voor haar volstrekt overbodige werk op alfabetiseringsgebied. De wereld van de volwasseneneducatie mort. Maar welke minister van Onderwijs durft de stekker te trekken uit dit privéspeeltje van prinses Laurentien?
Tekst: René Zwaap
Hoe zeg je ‘nee’ tegen een prinses?
Nou, niet dus.
Zo’n beetje iedereen in het ‘veld’ van het onderwijs voor laaggeletterden is het erover eens dat de Stichting Lezen & Schrijven op de keper beschouwd volmaakt overbodig is. Organisaties voor volwasseneneducatie laten de stichting dan ook het liefst links liggen, met als resultaat dat deze niet te bekennen is op de lijst van deelnemende organisaties op het Festival van het Leren, volwasseneneducatie in de 21e eeuw, 16 september jl. in Breda. Het probleem is dat deze stichting speciaal is opgetuigd ter meerdere eer en glorie van Prinses Laurentien.
Subsidie hyperventilerend omhoog
De Stichting Lezen & Schrijven werd in 2004 op initiatief van Laurentien opgericht en kreeg op voorspraak van toenmalig staatssecretaris van Onderwijs Annette Nijs (VVD) aanvankelijk een subsidie van ongeveer anderhalve ton toegeschoven, dit vanuit de illusie dat bemoeienis van een heuse prinses het maatschappelijke probleem van zeer laaggeletterde autochtonen onder de aandacht zou brengen. Die subsidie blijkt per 2014 opgehoogd tot 8 miljoen.
De Stichting Lezen & Schrijven krijgt zo ongeveer 10 procent van het hele beschikbare budget voor de volwasseneneducatie, dat wettelijk gezien door gemeenten bij de ROC’s besteed moest worden. Aanvankelijk wist de stichting nog wat additioneel geld uit het bedrijfsleven binnen te harken, maar tegenwoordig doet bijna alleen het liefdadigheidsfonds van Bill en Melinda Gates nog een duit in het zakje. De rest wordt moeiteloos opgehoest door het ministerie van OCW.
In 2004 werd Laurentien met veel trommelgeroffel voorzitter van Stichting Lezen & Schrijven. De club nam haar intrek in een statig pand aan het Haagse Lange Voorhout dat werd volgestopt met medewerkers die eigenlijk de hele dag niets anders deden dan zorgen dat de rode loper werd uitgerold en de bloemen klaar stonden als de Prinses het behaagde een werkbezoek in het land te brengen als er ergens een ‘laaggeletterde’ bereid was in aanwezigheid van Laurentien uit de kast te komen.
Departementaal stilzwijgen
Aanvankelijk werkten er tien voltijdskrachten bij de stichting, Dat werden er volgens het meest recente jaarverslag 56. De financiering van dit alles ging ten koste van de inzet van docenten bij de ROC’s die zich tot dan toe met de volwasseneneducatie hadden beziggehouden. Vanuit ‘het veld’ waren de klachten over het besluit om een deel van het budget voor volwasseneneducatie over te pompen naar de club van Laurentien legio. Formeel zou er voor zo’n verandering toch tenminste een wetswijziging nodig zijn. Maar de Kamer dorst zo’n debat niet aan en het ministerie deed er discreet het zwijgen toe.
Feesten en partijen
Eigenlijk doet de Stichting Lezen & Schrijven helemaal niets, behalve feestjes en partijen organiseren en voor de vorm een opdracht voor een ‘project’ uitzetten bij diezelfde ROC’s op wier conto de club haar parasitaire bestaan kan leiden. Kortom: een volmaakt overbodige organisatie. Wat in het beroepsveld vooral steekt is dat het alfabetiseringswerk voor volwassenen onder druk van alle bezuinigingen vooral weer een kwestie is geworden van vrijwilligerswerk. Die vrijwilligers moeten dan via de ‘regierol’ van de Stichting Lezen & Schrijven worden gemobiliseerd, terwijl de dure stichting zelf niet veel meer doet dan folders uitdelen, en zelfs dat werk nog laat uitbesteden.
Rode loper
Wat het onderwijsveld daarbij nog voor extra irritatie zorgde, was de ‘pomp’ die gepaard ging met de bezoeken van Prinses Laurentien. Máxima toonde voor haar koninginneschap ook belangstelling voor de volwasseneneducatie. Als zij op bezoek kwam, kwam ze gewoon in een auto langs en was er geen uitbundig protocol. Als Laurentien kwam moet echter de rode loper worden uitgerold en moest het hoofd van de school klaar staan met een bos bloemen. ‘Laurentien ging voor de status’, heette het.
Kritiek kon niet uitblijven. In 2012 kwam het eerste rimpeltje in de vijver met een publicatie in NRC-Handelsblad. Wat bleek: na acht jaar ‘regie’ van de Stichting Lezen & Schrijven was het aantal laaggeletterden totaal gelijk gebleven: anderhalf miljoen, net zo veel als toen de stichting begon. FNV-voorman Ron Meyer zei zich te storen aan ‘de mooie plaatjes in de krant of televisie waarbij een of andere CEO van een groot bedrijf samen met prinses Laurentien weer goede sier maakte met het goede doel om laaggeletterden te helpen’. Voor het echte scholingswerk was minder geld beschikbaar en er werd ook nog eens gegoocheld met gegevens over aantallen laaggeletterden en de criteria voor laaggeletterdheid.
Principiële bezwaren
Directeur Kees Hammink van de Stichting ABC, die vrijwilligersinitiatieven voor het laaggelettersheidswerk coördineert, uitte ook ‘principiële bezwaren’ tegen subsidietoekenning aan de Stichting Lezen & Schrijven: ‘Een lid van het koninklijk huis kan volgens mij geen voorzitter zijn van een stichting die vooral draait op overheidssubsidies. Het is voor een minister aanzienlijk moeilijker om de prinses iets te weigeren dan een ander iets te ontzeggen’.
In oktober 2014 stelde SP-parlementariër Jasper van Dijk op grond van die geluiden een reeks kritische vragen aan minister van OCW Jet Bussemaker over de subsidie voor de Stichting Lezen & Schrijven.
Laurentien trad daarna snel af als voorzitter. Ze is nu erevoorzitter en blijft ‘nauw verbonden ’aan de organisatie. Haar voorzitterschap werd overgenomen door Marja van Bijsterveldt, ex-minister van Onderwijs namens het CDA. Laurentien heeft haar vleugels inmiddels uitgeslagen naar het Brusselse. In 2011 benoemde Eurocommissaris Vassiliou van Onderwijs Laurentien tot voorzitter van een werkgroep van deskundigen die moet adviseren over de maar liefst tachtig miljoen laaggeletterden in de Europese Unie. Een groeimarkt van jewelste voor Laurentien. Dat verklaart waarom de Stichting Lezen & Schrijven in 2014 zo nodig een pied à terre in Brussel moest huren à raison van 3500 euro per maand. The show must go on.
[Naschrift: Na publicatie van dit artikel in het September-nummer van De Republikein kondigde de Stichting Lezen & Schrijven aan dat prinses Laurentien als erevoorzitter van de stichting de komende maanden op bezoek gaat bij meer dan honderd burgemeesters om ‘awareness’ te creëren voor haar laaggeletterden].