Afgelopen oktober overleed Bhumibol Adulyadej, alias Koning Rama IX, Koning van Thailand en het langstzittende staatshoofd ter wereld. Met een geschat vermogen van 35 miljard dollar (volgens het Amerikaanse zakenblad Forbes) stond hij te boek als de rijkste monarch op aarde, hetgeen volgens onze bronnen in Thailand met name te danken was aan het feit dat hij zijn ondernemingen had ondergebracht in het staatsbedrijf Crown Property Bureau, dat van belastingafdracht vrijgesteld is (klinkt u dat bekend?).
Bhumibol werd 88 jaar oud. Hij was 18 jaar toen hij in 1946 de troon besteeg. Dat kon alleen gebeuren omdat zijn broer Ananda, die de eerste in opvolging was, in 1946 dood werd aangetroffen met een kogel in het hoofd. Boze tongen beweren dat Bhumibol daar een aandeel in had, misschien zelfs wel zelf de trekker had overgehaald. In ieder geval werd hij diezelfde dag nog tot koning gekroond.
In de zeven decennia dat Bhumibol op de troon zat, bouwde hij met behulp van een aanhoudend pr-offensief (naar verluidt à raison van 600 miljoen dollar op jaarbasis, alles opgebracht door de Thaise belastingbetaler) zorgvuldig het imago op van een sober levende Vader des Vaderlands, die als een god boven de partijen stond in het op vele vlakken sterk verdeelde Thailand.
Op dat imago schijnt het nodige af te dingen. Hem wordt verweten in 1992 veel te laat hebben opgetreden toen het leger een volksprotest de kop indrukte door tientallen mensen in de straten neer te schieten. Ook toen het leger in 2010 zo’n honderd mensen doodschoot en bijna tweeduizend demonstranten opsloot, zweeg Bhumibol in alle talen. Kritiek op de koning – zelfs het verscheuren van een bankbiljet met zijn beeltenis of daarop gaan staan – leidde onvermijdelijk tot minstens 15 jaar cel wegens majesteitsschennis.
Niettemin ziet de Thaise bevolking de regeerperiode onder de 64-jarige kroonprins Maha Vajiralongkorn met angst en beven tegemoet. Vajiralongkorn baarde in zijn persoonlijke leven opzien door zijn drie scheidingen, zijn verstoten kinderen en het feit dat hij zijn poedel benoemde tot maarschalk in de Thaise luchtmacht.
Het collectieve verdriet rond het verscheiden van Bhumibol de Grote is dan ook epidemisch te noemen. De angst voor een escalatie van de traditionele vijandschap tussen ‘de roden’ en ‘de gelen’ (die tijdens de regeerperiode van Bhumibol tot maar lieft 18 staatsgrepen leidde) draagt zonder twijfel bij aan de heftigheid van dat collectieve rouwproces.
De crisis die dreigt na het wegvallen van Bhumibol wordt nu door monarchisten overal ter wereld gretig aangegrepen als pleidooi voor de monarchie. ‘Zie je nu wat er gebeurt?’, lijken zij te zeggen. ‘De koning valt weg, en meteen dreigt er onrust’.
Maar de nijpende situatie in Thailand laat juist zien waarom de monarchie als systeem niet voor stabiliteit kan zorgen. Koning Bhumibol wist zijn rol goed te spelen, maar door het defecte procedé van erfopvolging wordt nu zijn zoon, die aantoonbaar ongeschikt is, automatisch het volgend staatshoofd. Juist dat leidt tot onrust en destabilisatie. Dit is het risico dat elk land loopt, als het belangrijke ambt van staatshoofd wordt vergeven door middel van de willekeur van erfopvolging.
Hans Maessen is voorzitter van het Nieuw Republikeins Genootschap
