In blijde afwachting van een electorale ruk naar rechts hangt de PVV haar intellectuele kroonjuweel van een louter ceremonieel koningschap gedwee aan de wilgen. De anti-monarchale aanvechtingen van de populisten lijken gepacificeerd op de weg naar het regeringspluche. Een wit voetje bij Oranje lijkt nu het hoogste streven.
Tekst René Zwaap
Hoe meer de PVV ruikt aan de macht, des te gedienstiger schikt de partij van Wilders zich naar het vorstenhuis. Tijdens het meest recente Kamerdebat waarin de monarchie centraal stond – afgelopen najaar tijdens de behandeling van de koninklijke begroting – schitterden de populisten door afwezigheid. Niet Wilders maar zijn tweede man PVV’er Martin Bosma stond vermeld als spreker op de agenda, maar ook deze liet tijdens het debat – dat onder meer ging over de schemerige belastingdeal die prins Bernhard in de vroege jaren zeventig bij de regering had afgedwongen – verstek gaan. Opvallend genoeg vond Bosma tijdens dat roerige debat in de Kamer wel tijd om onheilspellend te twitteren over de aanstaande teloorgang van de Dodenherdenking in de maalstroom van de multiculturele samenleving. Zijn afwezigheid was dus demonstratief. Wilde de PVV alvast een wit voetje halen bij de koning door nu discreet te zwijgen over diens salaris?
Ook van het roemruchte initiatiefwetsvoorstel van de PVV om de koning uit de regering te zetten, de koninklijke onschendbaarheid op te heffen – inclusief de ministeriële verantwoordelijkheid en de koninklijke strafrechtelijke immuniteit – én de Koning als vicevoorzitter uit de Raad van State te halen – in 2011 ingediend door de PVV-Kamerleden Elissen en Helder – lijkt de partij niets meer te willen weten. Dat explosieve wetsvoorstel – getiteld ‘Modernisering van de rol van de Koning in het staatsbestel’ – verkeert nog immer in ‘eerste lezing’ bij de Kamer en de behandeling ‘ligt stil wegens tijdgebrek’, zo leert een blik op de Kameragenda.
Uit de gratie
Maar tijdgebrek van wie? Na zes jaar in de parlementaire ijskast te hebben gelegen is dit voorstel tot een reeks wijzigingen van de Grondwet zo goed als beschimmeld geraakt. Indiener André Elissen zit inmiddels niet meer in de Tweede Kamer maar in de gemeenteraad van Den Haag, en staat nu op de nominatie te worden weggewerkt naar Brussel. Mede-indiener Lilian Helder zakte op de kandidatenlijst van nr. 4 naar nr 9., en omdat alleen Geert Wilders de dienst uitmaakt binnen de partij mogen we dus gevoeglijk aannemen dat ook deze parlementariër bezig is uit de gratie van de Grote Leider te vallen.
Het is symbolisch voor de toenadering tot de monarchale nestwarmte die de PVV nu nadrukkelijk lijkt te zoeken. In het kladje dat de PVV dit jaar als verkiezingsprogramma dorst in te leveren ter illustratie van de minachting van de partij voor de eigen achterban, wordt met geen woord meer over de monarchie gerept. Tien jaar geleden ging Wilders nog volop het orgel tegen het koningshuis. De kerstrede van Beatrix van 2007 zat naar zijn smaak ‘boordevol multi-culti-onzin’. Vooral de zinsnede ‘grofheid in woord en daad tast de verdraagzaamheid aan’ zette kwaad bloed bij de PVV-leider. ‘Dit is een politieke toespraak tegen ons, waarin het multiculti-ideaal wordt opgehemeld door iemand die niet gekozen is en die ik politiek niet kan aanspreken’, reageerde Wilders getergd. ‘Ik vind dat zij als een haas de regering uit moet worden gestuurd’. Dat ‘als een haas’ bleek wat overdreven, want het moest toen nog vier jaar duren eer de PVV-leider het plan Elissen/Helder tot de invoering van een louter ceremonieel koningschap naar Zweeds voorbeeld mocht presenteren. Bij de presentatie sprak Wilders vroom: ‘Het gaat om het ambt, niet om de persoon, voor wie wij veel respect hebben’.
‘Onstabiel klimaat’
Naar verluidt was het Beatrix die tijdens de formatie van 2010 al haar invloed aanwendde om te voorkomen dat de PVV in het kabinet zou komen. Dagblad BN/De Stem meldde op basis van een ‘uiterst betrouwbare bron binnen de hofhouding’ dat Beatrix haar aftreden had uitgesteld op grond van het ‘onstabiele politieke klimaat’ dat de PVV had aangericht. Daarna bleef de relatie tussen de populisten en Oranje gespannen. In 2011 viel Wilders weer over de kersttoespraak van de vorstin, die het dit keer over duurzaamheid en geldzucht had gehad. ‘Mijn hemel, is de Majesteit stiekem lid geworden van GroenLinks?’, twitterde de PVV’er wanhopig . Toen prinses Máxima vraagtekens zette bij het bestaan van een eenduidige Nederlandse identiteit, kreeg zij het verwijt ‘prietpraat’ te verkopen. Beatrix kreeg de wind van voren toen ze in 2012 bij een staatsbezoek aan in Abu Dhabi een hoofddoek droeg. ‘Een trieste wanvertoning’, aldus Wilders in een vraag aan Rutte. ‘Realiseert u zich dat ons staatshoofd op deze wijze de onderdrukking van vrouwen legitimeert?’
Opvallend gedeisd
Sinds het aantreden van Willem-Alexander als koning hield Wilders zich opvallend gedeisd. Maar toen de koning verleden jaar tijdens een speech voor het Europarlement zijn zorgen uitte over de consequenties van de Brexit reageerde Wilders weer ouderwets woest. Rutte had de Koning ‘voor zijn eurofiele karretje’ gespannen. ‘Realiseert de Koning zich dat een vertrek uit de EU juist ervoor zorgt dat we onze eigen identiteit (inclusief Koningshuis) eerder behouden?’, schamperde de PVV’er in een reeks Kamervragen richting premier Rutte. ‘Realiseert hij zich ook dat een vertrek uit de EU juist betekent dat we onze soevereiniteit terugwinnen en weer baas worden over ons eigen land, geld en grenzen? Zo neen wilt u hem dat dan vertellen of aangeven dat de eerste ondertekenaar van deze vragen dat zelf volgend jaar na de verkiezingen zal komen doen?’
In die woorden zat zeker weer dreiging en waarschijnlijk schrok de indiener van de vragen er zelf ook van, want sindsdien is de PVV poeslief voor het koningshuis, dat aangeprezen wordt ‘echt Nederlands’. Geheel spontaan zal die nieuw hervonden Oranjeliefde niet zijn ontstaan. Weliswaar is afgesproken dat de Koning geen rol meer speelt tijdens het formatieproces, maar met een beetje onhandige verkiezingsuitslag kan het makkelijk dat de Kamer straks weer ‘met hangende pootjes’ (naar een gevleugelde uitspraak van wijlen Hans van Mierlo) terug moet naar het paleis voor een verlossend richtinggevend woord. En dus hing de PVV haar eigen intellectuele kroonjuweel – de initiatiefwet van Nelissen en Helder ter onttakeling van de macht van de monarchie – maar preventief aan de wilgen. Wat wordt de volgende stap? Zien we Wilders en Bosma straks op Koningsdag naar hartenlust zaklopen, koekhappen en wc-pot werpen? Het is in ieder geval weer eens iets anders dan moddergooien.