De Alliance of European Republican Movements (AERM) kwam van 28 tot en met 30 april bijeen in het Zweedse Västerås. Op de agenda onder meer het gezamenlijke onderzoek naar de verborgen kosten van de laatste zeven grote monarchiën van Europa, dat eind dit jaar zal worden gepubliceerd. Maak kennis met republikeinen uit Engeland, Denemarken, Zweden, Noorwegen en Spanje (de Belgen lieten verstek gaan).
De locatie van de AERM-conferentie 2017 was zwaar van symboliek: Västerås is, in de woorden van gastvrouw Christina Örnebjär, bestuurslid van de Zweedse republikeinen en parlementariër namens de Liberalen, een ‘scene of the crime’. Hier eiste koning Gustav Vasa in 1527 de dynastieke rechten voor zijn geslacht op.Tot dan toe hadden de Zweedse edellieden hun koning kunnen kiezen. Sindsdien rouleerde de kroon met veel Game of Thrones-achtig geweld heen en weer. Sinds 1810 is het geslacht Bernadotte de eerste familie van het land, een eer die te danken is aan een Franse generaal van Napoleon Bonaparte, die de kroon in de schoot geworpen kreeg. De huidige Koning Carl Gustaaf en zijn familie hebben een imposante reeks schandalen op hun naam. De Zweedse republikeinse vereniging telt mede daarom maar liefst 10.800 leden. Doel is te komen tot een referendum waarbij de republiek kan worden uitgeroepen. Christina brengt in het parlement ieder jaar een motie tegen de monarchie ter stemming. Van elke partij is er minimaal één vertegenwoordiger die voor de motie stemt. Gastheer Magnus Simonsson ook al eens een gooi naar een parlementszetel, maar werkt nu als fractieassistent bij de Liberale Partij.
Aza Cheragwandi is voorzitter van Unga Republikaner, de jongerenafdeling van de Zweedse republikeinse bond. Zijn motief om toe te treden tot de anti-monarchisten heeft een Nederlandse achtergrond. Cheragwandi: ‘Mijn vader is van Irakese afkomst, die als Koerdische sjiiet eerst naar Iran moest vluchten en in de jaren ’70 in Nederland terecht kwam, waar hij in Enschede het eerste kebab-restaurant van de stad opende. Op een dag kwam Prins Bernhard daar op bezoek, met acht man in zijn gevolg. Die kwamen allemaal uitgebreid dineren met een keur aan wijnen en likeur, maar toen mijn vader hen bij hun vertrek de rekening overhandigde, werd hij apart genomen en kreeg hij te horen: “U bent nieuw hier, maar dat is niet de bedoeling”. Tot dan toe was mijn vader een echte Nederlandse patriot geweest, maar dat was toen afgelopen. Die rekening is nooit betaald’.
De Deense republikeinen hebben het niet makkelijk. Ze moeten opboksen ’tegen een van de populairste koningshuizen ter wereld’, aldus filosoof Viggo Smitt. Als hij ergens onpasselijk van wordt zijn het wel mensen die als een knipmes beginnen te buigen voor de royals. Claes Kirkeby Theilgaard zat nog op de middelbare school toen hij uitgroeide tot een van de bekendste republikeinen van Denemarken met een paar pittige blogs. ’17-jarige woont nog bij zijn moeder maar wil eind maken aan monarchie’, kopte een koningsgezind dagblad. Hij zint nu op verdere actie.
De Noorse professor in de natuurkunde Alex Hansen weet zeker dat het en kwestie van tijd is voordat de Noorse kroon aan de wilgen wordt gehangen. ‘Beetje bij beetje wordt het bouwwerk gedeconstrueerd’, zo meent hij. Hulp uit onverwachte hoek komt van prinses Mährte die regelmatig de media haalt omdat ze naar eigen zeggen ontmoetingen met engelen heeft. Haar ex-echtgenoot verzekert dat hij regelmatig engelveren in haar nabijheid heeft gezien.
Republikein in Spanje zijn is geen vrijblijvende hobby, zo verzekeren Concha Calvo en Manuel Heras. Het koningschap van Felipe voert regelrecht terug op de dictatuur van Franco en daarmee naar het trauma van de Spaanse Burgeroorlog, toen de falangisten met steun van nazi-Duitsland een einde maakten aan de Spaanse republiek. ‘We vechten tegen een veelkoppig monster’, aldus de vastberaden Concha.
Met een achterban van meer dan 30.000 sympathisanten is het Britse Republic een van de grootste organisaties binnen het AERM-verband. Even zag het er naar uit dat de Britse kroon averij zou oplopen door de Brexit: de Schotten willen niet weg uit de EU en dat beloofde even te leiden tot desintegratie van het Verenigd Koninkrijk. Maar de breuk lijkt gelijmd, aldus Republic-directeur Graham Smith (links). Pia de Keyser (rechts) legde uit hoe je met weinig middelen heel veel kan doen aan republikeinse bewustwording. Michael Moore (derde van rechts) is de coördinator van het onderzoek naar de kosten van de diverse koningshuizen. Volgens de laatste meting van 2015 bedroegen de werkelijke kosten van de Britse royals 334 miljoen pond, 296 miljoen pond meer dan de officiële kostenopgave suggereert. Het werd allemaal uitgezocht door accountant Nigel Melly (zittend). Daarmee leken de Britse royals dit pan-Europese prijzenfestival glansrijk te winnen. Hoewel? Nederland spreekt een woordje mee!