Verleden maand nam Nederland afscheid van Wim Kok. De laatste premier van socialistische huize in de Nederlandse geschiedenis werd uitgeluid met opmerkelijke warmte en genegenheid. Gevoelens die Kok bij leven beslist niet ten deel vielen. Is er nog hoop voor de PvdA?
Hoewel de razernij van het Fortuynisme indertijd eerder Kok’s beoogde opvolger Melkert dan hemzelf trof, werd ook Wim Kok het slachtoffer van het anti-paars-evangelie van de Heilige Pim. Als de postume herwaardering voor Kok zou betekenen dat Nederland nu eindelijk ontwaakt uit zijn voorliefde voor populistische retoriek, zou dat een verheugend signaal zijn.
Maar zou het ook betekenen dat het bestaan van de incredible shrinking PvdA langs deze necrofiele weg toch nog kan worden gered? Huidig fractievoorzitter Lodewijk Asscher van de PvdA deed in ieder geval zijn uiterste best een graantje mee te pikken van het collectieve rouwproces. Daarnaast lijken er voor de sociaaldemocraten ook nieuwe kansen te ontstaan nu D66 zichzelf na Pechtold moet heruitvinden en op links de SP – omgevormd tot een kleine rode monarchie van de familie Marijnissen – ook haar beste tijden lijkt te hebben gehad.
Zal de PvdA honderd jaar na de coup van Troelstra – waar het nieuwste nummer van De Republikein bijna geheel aan is gewijd – dan toch nog uit het graf herrijzen? En zo ja, is er in de partij dan nog iets te bespeuren van het republikeinse vuur van de SDAP-leider indertijd? In 2011 boog een commissie ‘Actualisatie toekomst Koningshuis’ van de Partij van de Arbeid zich onder leiding van Joop van den Berg over het vraagstuk van ‘de republikeinse aanvaarding van het koningschap’. Uit dat advies werd duidelijk dat de PvdA inmiddels kan leven met de monarchie, maar dat er nog wel het een en ander uit de koninklijke invloedssfeer dient te worden gesnoeid. Zo voelde de commissie zich ‘ongemakkelijk’ over het voorzitterschap van de Koning bij de Raad van State, krachtens art. 74 van de Grondwet. ‘Een anomalie’, aldus de commissie, ‘hoezeer ook historisch verklaarbaar, dat de Koning een orgaan voorzit dat wordt geacht de regering en dus mede de Koning te adviseren en dat voorts in het bestuursrecht optreedt als hoogste rechter’. Dat ongemak wordt er niet minder op, als de commissie vaststelt dat krachtens datzelfde art. 74 de troonopvolger, zodra hij/zij achttien jaar oud is, van rechtswege lid wordt van de Raad, zij het zonder stemrecht, en dat ook andere leden van het Koninklijk Huis volgens dit Grondwetsartikel als lid tot de Raad worden toegelaten’. Dat laatste overkwam Máxima als kersverse prinses in 2004 .
Kwalijke connecties
Wat de ratio is achter het benoemen van een Argentijnse dame met hoogst kwalijke connecties (denk aan haar baan bij de maffiose offshorebank Mercado Abierto van de onlangs onder verdachte omstandigheden overleden Aldo Ducler, verantwoordelijk voor het witwassen van miljoenenwinsten uit drugs- en wapenhandel) in het hoogste orgaan voor bestuursrecht van het land – is nog altijd diffuus. Nu de PvdA wanhopig op zoek is naar nieuwe ideologische ankerpunten om zichzelf zichtbaar te maken, zou het advies van de commissie-Van den Berg zeker eens uit de lade moeten worden gehaald.