Wat is in een naam, vraagt Republikeins Genootschap-voorzitter Hans Maessen zich af. Zoals in het zuiden van de Verenigde Staten standbeelden worden gesloopt van Robert E. Lee, zou het Nederlandse straatbeeld moeten worden gezuiverd van de nagedachtenis van Prins Bernhard. En het Wilhelmina-plantsoen kan eigenlijk ook niet meer.
Tekst: Hans Maessen
In mijn woonplaats heten de twee hoofdstraten Wilhelminalaan en Julianalaan. Ik heb me altijd afgevraagd hoe dat toch kon, immers het zijn eeuwenoude straten en Wilhelmina en Juliana zijn van recentere datum. Het blijkt dat een burgemeester in de jaren dertig het dorp meer allure wilde geven en daarom de namen Beekweg en Molenweg liet veranderen in Wilhelminalaan en Julianalaan. En het werkte. Er werden mooie huizen aan deze lanen gebouwd en het dorp trok deftiger publiek.
Hieraan moest ik denken toen enkele weken geleden de naam van het Prins Bernhard Cultuurfonds aan de orde werd gesteld door John Jansen van Galen in een publicatie van het Drents museum. Bernhard had immers niets met cultuur en was juist iemand die geld dat bedoeld was voor goede doelen in zijn eigen zak stak. Dit onderwerp lag blijkbaar zo gevoelig dat de directeur van het museum de publicatie verbood en daarmee censuur pleegde. Hij vreesde voor de jaarlijkse subsidie van het fonds aan zijn museum. Helaas werd het geen nationale rel, al zou dat wel gepast zijn geweest.
Andere organisaties gaan wat voorzichtiger om met hun koninklijke naamgever. Zo spreken we tegenwoordig over KWF Kankerbestrijding. Op hun site kom je nauwelijks een verwijzing naar hun naamgeefster – Koningin Wilhelmina – tegen. Dat lijkt me verstandig, zeker gezien het recente boek van Gerald Aalders over Wilhelmina. Hij fileert haar tot nog toe zorgvuldig in stand gehouden profiel tot op het bot. Ze was een anti-democratische, wereldvreemde en eigenwijze vorstin. Haar rol in de Tweede Wereldoorlog is zeer twijfelachtig. Onder andere vanwege deze onthullingen, werd Gerard Aalders onlangs door de leden van het Republikeins Genootschap uitgeroepen tot Republikein van het jaar 2018.
Enkele jaren geleden heeft het Republikeins Genootschap het Prins Bernhardplein in Amsterdam omgedoopt in het Bernhardhondplein. Met een ludieke actie hebben we toen het naambordje op dit drukke en lelijke verkeersplein vervangen. Het bordje heeft er een hele tijd gehangen.
Namen van straten, pleinen, organisaties genoemd naar historische figuren, en zeker genoemd naar koninklijke personen, kunnen omstreden worden in de loop van de geschiedenis. Straatnamen zijn veranderd, zoals in mijn dorp. Personen worden omstreden, zoals Coen en Van Heutz. In alle landen van de wereld speelt dit probleem, zo ook in de VS, waar in het zuiden nog veel discutabele personen uit de burgeroorlog vereeuwigd zijn in standbeelden en straatnamen. Naar mijn mening moeten die namen veranderd worden als de historische inzichten erom vragen.
De discussie hierover aangaan is belangrijk om lering te trekken uit de geschiedenis en geen foute personen te blijven eren. Straatnamen veranderen is van alle tijden. Al verzetten monarchisten zich tegen naamsveranderingen, ook voor hen geldt dat foute personen geen voorbeeld mogen zijn voor onze kinderen.
Hans Maessen is voorzitter van het Republikeins Genootschap
